Zagrożenia wynikające ze stosowania substancji łatwopalnych, pyłów, gazów lub ich mieszanin powoduje znaczny wzrost prawdopodobieństwa zaistnienia wybuchu w instalacjach procesowych.
Atmosfera wybuchowa powstaje tam, gdzie mieszanina powietrza, gazów palnych, par lub pyłów jest produkowana, przetwarzana i magazynowana w obecności tlenu.
Atmosfera wybuchowa zawierająca gazy, pary i mgły występuje z reguły w:
- zakładach chemicznych
- drukarniach
- lakierniach
- zakładach zgazowywania biomasy
- elektrociepłowniach i elektrowniach
- zbiornikach magazynowych
… i wielu innych obszarach, w których spotykamy się z palnymi surowcami i produktami gazowymi i ciekłymi.
Atmosfera wybuchowa zawierająca pyły z reguły występuje w:
- zakładach chemicznych
- elektrociepłowniach i elektrowniach
- lakierniach
- cementowniach
- portach morskich
- zakładach przetwórstwa żywności
- zakładach przetwórstwa drewna
- wytwórniach granulatów z tworzyw sztucznych
- młynach
- elewatorach i zbiornikach magazynowych
… i wielu innych obszarach, w których spotykamy się z palnymi surowcami i produktami proszkowanymi, włóknistymi lub pylącymi.
Od 1996 zaczęto stosować pewne standardy mające na celu obniżenie ryzyka wystąpienia wybuchu, w skrócie ATEX (z języka francuskiego ATmosphères EXplosives czyli atmosfery wybuchowe). Począwszy od 1 lipca 2003 roku wszystkie urządzenia elektryczne i elektroniczne, przeznaczone do użytku w środowisku narażonym na powstanie wybuchu, sprzedawane w Unii Europejskiej muszą posiadać odpowiednie certyfikaty ATEX.
Zgodnie z wymaganiami Dyrektywy ATEX (94/9/WE) nakłada się na Producentów obowiązek dostarczania sprzętu elektrycznego do użycia w strefach zagrożenia wybuchem urządzeń TYLKO z odpowiednimi certyfikatami.
W odniesieniu do Pracodawców i Użytkowników ma zastosowanie Dyrektywa ATEX (1999/92/WE), która określa wymogi poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy osób pracujących w środowisku zagrożonym wybuchem.
Obydwie Dyrektywy są OBOWIĄZUJĄCE w Polsce i Unii Europejskiej.
Jednym z podstawowych działań, które musi zostać podjęte przez Zakład, na terenie którego występują atmosfery wybuchowe (takie jak mieszanina tlenu z łatwopalnymi pyłami, proszkami, cieczami, gazami czy też parami) jest wyznaczenie stref zagrożonych wybuchem, ich zasięgu (strefy dla pyłów i proszków: 20, 21 i 22 oraz dla gazów i par: 0, 1 i 2) oraz zastosowanie właściwej kategorii wszystkich urządzeń elektrycznych i elektronicznych, które pracują w wyznaczonych obszarach ryzyka wybuchowego.
Określenie rodzaju stref wynika z oszacowania częstotliwości emisji substancji palnej do przestrzeni występującej w obszarze instalacji procesowej oraz wskazanie działań, które muszą zostać podjęte celem wyeliminowania potencjalnych źródeł zapłonu mogących spowodować wybuch.
Korzyści wynikające z oceny zgodności z dyrektywą ATEX:
- zapewnienie bezpieczeństwa w zakładach przemysłowych,
- spełnienie wymogów obowiązującego prawa,
- ograniczenie strat ekonomicznych wynikających z potencjalnych zagrożeń, awarii, przestojów w produkcji,
- potwierdzenie kompetencji przez stronę trzecią, jeśli bierze udział w ocenie zgodności,
- zapewnienie wymaganego standardu urządzeń,
- koordynacja służb BHP i osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo z firmie.
Najważniejsze jest zapobieganie powstaniu atmosfery wybuchowej. Jeżeli nie można tego osiągnąć, konieczne jest zapobieganie powstaniu źródeł zapłonu.
ATEX – Biuro Inżynierskie w ramach spełnienia wymagań wynikających z wyżej wymienionych Dyrektyw wykonuje następujące opracowania:
- Dokument Zabezpieczenia przed Wybuchem
- wyznaczanie stref zagrożenia wybuchem
- analiza ryzyka bezpieczeństwa wybuchowego
- koncepcja poprawy bezpieczeństwa wybuchowego
- weryfikacja istniejących systemów zabezpieczenia przeciwwybuchowego
- doradztwo technicznie w dziedzinie dostosowania istniejących urządzeń i instalacji do wymagań bezpieczeństwa wybuchowego
- nadzór nad prawidłowym prowadzeniem prac montażowych układów i systemów bezpieczeństwa, zarówno ze strony Inwestora, jak i Wykonawcy
- doradztwo w dziedzinie wprowadzania zasad bezpieczeństwa wybuchowego do istniejących w firmie systemów zarządzania jakością oraz systemów zarządzania BHP
- wykonywanie szkoleń specjalistycznych ATEX.